رابطه سبک‏های هویت و مسئولیت‌پذیری با پیشرفت تحصیلی نوجوانان 15 تا 18 ساله شهر تهران

مقدمه: پیشرفت تحصیلی به عنوان یک تکلیف مهم برای نوجوانان تحت تأثیر عوامل متعدد فردی و اجتماعی قرار دارد. بر اساس نتایج پژوهش‌های پیشین، سبک‌های هویت و مسئولیت‌پذیری به عنوان سازه‌های روانشناختی دو دسته از این عوامل هستند که در دوره نوجوانی تأثیر مهمی بر رفتار فرد می‌گذارند. منظور از سبک‌های هویت ترکیب مهارت‌ها، جهان‌بینی و همانندسازی‌های دوران کودکی است که به صورت یک کل منسجم و منحصربه فرد درمی‌آید که برای نوجوانان احساس تداوم گذشته و جهت‌گیری برای آینده را فراهم می‌کند. منظور از مسئولیت‌پذیری نیز تعهد و مسئولیتی است که فرد نسبت به خودش (عقاید، ارزش‌ها، وظایف شغلی و خانواده)، دیگران و اجتماع دارد. بنابراین هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین سبک‌های هویت و مسئولیت‌پذیری با پیشرفت تحصیلی در نوجوانان دختر و پسر 15 تا 18 ساله شهر تهران است. روش: پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش‏آموزان دختر و پسر شاغل به تحصیل در مقاطع تحصیلی اول، دوم و سوم دبیرستان‌های دولتی منطقه 3 شهر تهران در سال تحصیلی 88- 1387 در رشته‌های علوم ریاضی و فیزیک، علوم تجربی و علوم انسانی می‌باشند (مجموع 4676 نفر). روش نمونه‌گیری این پژوهش خوشه‌ای چندمرحله‏ای بوده و در نهایت از هر گروه پسر و دختر در هر پایه تحصیلی 100 نفر به تصادف انتخاب شدند (مجموع 600 نفر). ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش عبارت بودند از پرسش‌نامه سبک‏‌های هویت برزونوسکی ( ISI-6G )، مقیاس مسئولیت‏پذیری در پرسش‌نامه روانی کالیفرنیا ( CPI-R ) و معدل درسی دانش‏آموزان. یافته‌ها: بر اساس یافته‌های این پژوهش در کل نمونه از چهار متغیر پیش‌بین یعنی سه خرده‌مقیاس سبک‌های هویت (اطلاعاتی، هنجاری و سردرگم/ اجتنابی) و مسئولیت‌پذیری، فقط دو خرده‌مقیاس سبک هویت یعنی سبک اطلاعاتی و هنجاری و متغیر مسئولیت‌پذیری با پیشرفت تحصیلی رابطه معنادار داشته و خرده‌مقیاس دیگر سبک هویت یعنی سردرگم/ اجتنابی با پیشرفت تحصیلی رابطه نداشت. همچنین در گروه پسران هر سه این متغیر با پیشرفت تحصیلی رابطه معنادار داشتند اما در گروه دختران مسئولیت‌پذیری با پیشرفت تحصیلی رابطه معنادار نداشت. بحث: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بین سبک‌های هویتی و مسئولیت‌پذیری با پیشرفت تحصیلی نوجوانان دبیرستانی رابطه وجود دارد و رابطه بین سبک‌های هویتی و مسئولیت‌پذیری با پیشرفت تحصیلی تابع جنس است.